روش های آموزش مجازی ؛ برگزاری کلاس های آنلاین از راه دور

آموزش از راه دور یکی از روش‌های نوین سیستم آموزشی می باشد. در این مقاله سعی بر آن شده است تا مفهوم، تاریخچه، روش‌های مختلف، مزایا و معایب آموزش از راه دور مورد بررسی قرار گیرد.

هدف از آموزش از راه دور، آموزش افراد به صورتی است که در آن فراگیران در محل فیزیکی آموزشگاه حضور نداشته باشند. سالیان سال این روش بصورت دوره‌های مکاتبه ای انجام می‌شد. در این روش فراگیران از طریق پست با مرکز آموزش در ارتباط بودند. اما امروزه، آموزش از راه دور با نام آموزش مجازی و بصورت آموزش آنلاین ارائه می‌گردد. این روش آموزش را همچنین می توان با روش سنتی آموزش ترکیب کرد. آموزش مجازی (آموزش آن لاین) این امکان را به فراگیران می‌دهد که در هر زمان و هر مکانی در کلاس های مجازی خود شرکت نمایند و یا بسته های آموزشی خود را دریافت نمایند. امروزه این گزینه توسط بسیاری از دانشگاه‌ها و موسسات آموزشی ارائه شده است. اما دوره آموزش آن لاین (آموزش مجازی) چیست؟ چگونه کار می‌کند و موسسات آموزشی، مدرسین و فراگیران چه انتظاراتی از آن دارند؟

آموزش آن‌لاین (آموزش مجازی) چیست؟

آموزش مجازی روش یادگیری از راه دور می باشد؛ به این معنی که فراگیران می‌توانند بخشی یا تمام دوره‌های آموزشی را بدون حضور در کلاس فیزیکی بگذرانند. استفاده از روش‌های یادگیری آن لاین در شرایطی که رفت و آمد روزانه طاقت فرسا، هزینه‌بر یا غیر عملی باشد ضروری است. آموزش‌های مجازی انتخاب سودمندی برای موسسات آموزشی، مدرسین و فراگیران می تواند باشد چرا که بسیاری از معایب کلاس های آن لاین را ندارد.

مواردی از مشکلات برگزاری کلاس های حضوری:

1- الزام به حضور مربی و فراگیر در موسسه آموزشی

2- هزینه‌بر بودن برگزاری دوره‌های آموزشی حضوری برای موسسه

3- تحمیل هزینه‌های مازاد برای موسسه بدلیل نیاز به مربی پروازی در برخی از دوره‌های تخصصی

4- محرومیت دانشجویان شهرهای دور یا متحمل شدن هزینه‌های مازاد بابت رفت و آمد و یا سکونت

5- محدودیت در زمانبندی کلاس های فیزیکی

با توجه به معایب ذکر شده در بالا می توان گفت نه تنها آموزش آن لاین هیچکدام از معایب بالا را ندارد بلکه از ویژگی‌های آموزش آنلاین انعطاف‌پذیری زمانبندی دوره‌ها است. در این دوره ها موسسات آموزشی یا مدرسین محدودیت زمانی و مکانی برای برگزاری کلاس ها را ندارند و می توانند براحتی دوره های مختلف در بازه های زمانی متفاوت تعریف نموده و مدیریت زمانی دوره ها را در اختیار داشته باشند، فراگیران نیز آزادی عمل بیشتری در انتخاب روز و ساعت دسترسی به آموزش را دارا می باشند. از طرف دیگر برخی از دوره‌های آموزش مجازی زمان مشخصی ندارند.

موفقیت در برگزاری دوره‌های آموزش آنلاین نیاز به نظم و سازماندهی و مدیریت زیادی دارد. برگزاری این دوره‌ها تقریبا برای همه رشته‌ها و در تمام سطوح آموزشی امکان پذیر می باشد. فراگیران در این کلاس‌ها همان کیفیت تحصیل سنتی را دریافت می‌نمایند. آن‌ها همچنین همان پشتیبانی آموزشی و دسترسی به منابع آموزشی را دارند. امروزه دانشجویان می‌توانند بدون حضور در کلاس، مدارک لیسانس، کارشناسی ارشد و یا حتی دکترا را کسب نمایند. دانشجویان همچنین می‌توانند برای کسب مهارت‌های شغلی نیز از دوره‌های آموزش مجازی استفاده کنند.

تاریخچه آموزش از راه دور

مطالعه مكاتبه‌اي روشی برای آموزش و يادگيري است كه از طريق فناوري پست امكانپذير می باشد و به عنوان اولين نوع آموزش از راه دور محسوب مي‌گردد. آنچه در مورد اين نوع آموزش قبلاً ثبت گرديده ‌است به آگهي "باستون گازيت" در 20 مارس 1728 برمي‌گردد كه معلمی بنام كالب فيليپس تكاليف و درس¬هاي هفتگي را براي دانش‌آموزاني كه در روستا زندگي مي‌كردند ارسال مي‌كرده‌ است. این روش آموزش با عنوان Short Hand مطرح بود. اولین دوره آموزش مجازی به معنای مدرن، توسط سِر آیزاک پیتمن در سال 1840 ارائه شد. او از طریق پست کردن متون رونویسی‌شده به صورت بسته‌بندی بر روی کارت پستال‌ها آموزش می‌داد. او در ادامه رونوشت‌هایی از دانش‌آموزانش را دریافت می‌کرد. این سیستم به صورت کوتاه مدت استفاده شد. روش پیتمن بسیار مورد توجه قرار گرفت و انجمن مکاتبات آواشناسی سه سال بعد برای برگزاری این دوره‌ها به صورت رسمی تأسیس شد. این انجمن راه را برای تاسیس دانشکده‌های پیتمن در سراسر کشور هموار کرد.

دانشگاه لندن اولین دانشگاه دارای مدرک آموزش مجازی بود. این دانشگاه برنامه خود را از سال 1858 آغاز کرد. اولین مدرسه مکاتباتی در ایالات متحده نیز انجمنی برای تشویق مطالعه در خانه بود. این مدرسه در سال 1873 تأسیس شد. در ایالات متحده، ویلیام رائینی هارپر، بنیانگذار اولین دانشگاه مجازی بود. او با تاسیس دانشگاه شیکاگو، مفهوم آموزش مجازی را جشن گرفت. در اواخر قرن نوزدهم ثبت‌نام در دانشگاه لندن به‌شدت افزایش یافت. سپس دانشگاه‌های مجازی به طور گسترده در شهرهای دیگر تاسیس شدند. این برنامه امروزه به عنوان برنامه بین‌المللی دانشگاه لندن شناخته می‌شود که شامل مدارک تحصیلات تکمیلی، کارشناسی و دیپلم است و توسط کالج‌هایی مانند دانشکده اقتصاد لندن، رویال هالووی و گلداسمیت ارائه می‌شود.

روش های تدریس آنلاین

امروزه در کنار آموزش‌های سنتی در دانشگاه‌ها و موسسات آموزشی، آموزش‌های آن‌لاین نیز ارائه می‌شود. این دوره‌ها به فراگیران این امکان را می‌دهد که آموزش‌ها را از خانه دریافت کنند. فراگیران برای دسترسی به منابع آموزشی و کلاس های خود نیازمند دسترسی به کامپیوتر و اینترنت می باشند.

آموزش مجازی با روش‌ها و اهداف مختلف انجام می‌شود و بر اساس هدف برگزاری به دو نوع مختلف تقسیم می‌شود:

روش مدرس محور: این دوره‌ها بیشتر برای کلاس‌هایی مناسب می‌باشد که در آن مدرس ارائه دهنده موضوعات کلاسی می‌باشد و فراگیران کمتر درگیر مباحث کلاسی می‌شوند و بیشتر شنونده می‌باشد. مدرس نیاز دارد دسکتاپ، وب‌کم و میکروفن خود را بین فراگیران به اشتراک بگذارد ولی این الزام برای فراگیران وجود ندارد. کلاس‌های درس مدارس از این نوع کلاس‌ها می باشد. را می توان مثال زد.

روش گفتگو محور: در این دوره‌ها فراگیران در مباحث درسی کلاس‌های آنلاین مشارکت می‌کنند. این نوع کلاس¬ها تعاملی می¬باشد و در آن مدرس و فراگیران می‌توانند دسکتاپ، وب‌کم و میکروفن خود را به اشتراک بگذارند. این نوع کلاس¬ها برای دوره‌های زبان خارجی گزینه‌ی بسیار مناسبی می‌تواند باشد. نرم افزار Skype مثال مناسبی می‌باشد.

فناوری اشکال مختلفی از آموزش آنلاین را از طریق منابع باز آموزشی و امکاناتی مانند آموزش الکترونیکی و MOOC فراهم کرده است. آموزش مجازی به اشکال مختلف همزمان، غیرهمزمان، ترکیبی و مکاتباتی تقسیم می‌شود.

آموزش همزمان (Synchronous learning)

آموزش همزمان یا کنفرانس روشی برای یادگیری از راه دور است. در آموزش همزمان، همه شرکت‌کنندگان به طور همزمان در یک وب سایت حضور دارند؛ علی رغم اینکه شرکت کنندگان حضور فیزیکی ندارند. این روش از این نظر شبیه به روش‌های سنتی تدریس است. در این روش افراد از طریق تلفن یا برنامه چت گروهی به یک کلاس صوتی یا تصویری می‌پیوندند. یکی از برنامه‌های کاربردی در این روش اسکایپ است. دانش‌آموزان ممکن است با یک گروه کنفرانس برگزار کنند یا یک مربی به آن‌ها آموزش دهد. روش همزمان به سازماندهی برنامه زمان‌بندی نیاز دارد. کنفرانس وب، ویدیو و آموزش‌های تلویزیونی نمونه‌هایی از فناوری‌های مورد استفاده هستند. روش‌های دیگر شامل رادیو، پخش مستقیم، تلفن و VoIP مبتنی بر وب است.

نرم‌افزار کنفرانس وب به تسهیل جلسات در دوره‌های آموزش آنلاین کمک می‌کند. این نرم‌افزار حاوی ابزار تعامل اضافی مانند گفتگوی متنی و نظرسنجی است. محیط‌های همه جانبه نیز برای تقویت حضور شرکت‌کنندگان استفاده می‌شوند. یکی دیگر از اشکال یادگیری همزمان که اخیرا استفاده می‌شود، استفاده از پروکسی ربات است. برخی دانشگاه‌ها از دستگاه‌های Telerobotics نیز استفاده می‌کنند.

آموزش غیرهمزمان (Asynchronous learning)

در آموزش غیرهمزمان، شرکت‌کنندگان با انعطاف‌پذیری بیشتری به درس‌های خود دسترسی دارند. در این روش دانشجویان لازم نیست همزمان در کنار هم باشند. در این روش، آموزش به روش‌های مختلف مکاتباتی در اختیار دانش‌آموزان قرار می‌گیرد. شرکت‌کنندگان می‌توانند در هر زمانی از این آموزش‌ها استفاده کنند.

آموزش ترکیبی (Hybrid Courses)

این روش ترکیبی از آموزش آنلاین و روش‌های سنتی است. در این روش دانشجویان باید در برخی کلاس‌ها بصورت حضوری شرکت کنند. این کلاس‌ها به صورت جلسات دوره‌ای در دانشگاه تشکیل می‌شوند. مدت زمان کلاس‌های حضوری متناسب با دوره متفاوت است.

آموزش مکاتباتی (Correspondence courses)

در این روش دانشجویان مطالب آموزشی را از طریق نامه دریافت می‌کنند. آن‌ها تکالیف خود را نیز از طریق پست برمی‌گردانند. روش مکاتباتی قدیمی‌ترین شکل آموزش از راه دور است. این روش جزء روش‌های آموزش غیرهمزمان است. مکاتبات می‌تواند از طریق نامه‌های الکترونیکی، ضبط‌های صوتی و تصویری، پست صوتی و نمابر نیز انجام شوند.

مزایای آموزش الکترونیکی

آموزش آنلاین به خاطر بهره گرفتن از فناوری‌های نوین مزایای فراوانی دارد. این روش آموزش برای افراد شاغل و بیمار بهترین روش است. در این قسمت به بررسی مزایای آموزش آنلاین پرداخته شده است.

انعطاف پذیری زمانی

آموزش مجازی دارای برنامه‌ریزی انعطاف‌پذیر است؛ بنابراین می‌تواند دسترسی به آموزش را برای همه افراد فراهم سازد. انعطاف‌پذیری زمانی اثرات محدودیت‌های زمانی که توسط مسئولیت‌های شخصی اعمال می شود را کاهش می دهد. این مزیت مخصوصا برای افراد شاغل بسیار مفید است.

کاهش محدودیت ها

در روش آموزش سنتی به خاطر محدودیت‌های زیرساخت‌ها مشکلاتی ایجاد می‌شود؛ اما آموزش مجازی مشکل محدودیت‌های ظرفیتی مؤسسات را کاهش می‌دهد. مزیت دیگر آموزش مجازی کاهش محدودیت‌های جغرافیایی است. با این روش امکان دسترسی بیشتر به متخصصان هر رشته فراهم می‌شود. تمام دانش‌آموزان با زمینه‌های متنوع جغرافیایی، اجتماعی و فرهنگی به آموزش‌ها دسترسی دارند.

بهبود ارتباطات

آموزش آنلاین می‌تواند به توسعه ارتباطات در حوزه آموزش کمک کند. آموزش آنلاین از فناوری‌ها و برنامه‌های پیشرفته زیادی بهره می‌گیرد. این فناوری‌ها ارتباطات بین دانشجویان و اساتید را افزایش می‌دهند. علاوه براین ارتباط بین همکلاسی‌ها نیز بهبود می‌یابد. این ارتباطات می‌تواند به پیشرفت درسی آن‌ها کمک کند. بهتر شدن ارتباطات فرصت بحث و مشارکت نظرات را بهبود می‌دهد. در این صورت دانش‌آموزان از طیف وسیعی از دیدگاه‌ها مطلع می‌شوند. پیشرفت‌های آموزش آنلاین، با پیشرفت‌های مداوم فناوری در حال رشد است. ارتباطات آنلاین به افراد اجازه می‌دهد تا با مراکز معتبر در سراسر جهان ارتباط برقرار کنند. این مراکز معمولا برای یادگیری حضوری دور از دسترس هستند.

کاهش هزینه ها

آموزش مجازی یک روش یادگیری مقرون‌به‌صرفه است و گاهی باعث صرفه‌جویی در مخارجی می‌شود که دانش‌آموزان در آموزش سنتی هزینه می‌کنند. آموزش آنلاین هزینه حمل و نقل را حذف می‌کند. در آموزش آنلاین کتب درسی بصورت کتاب‌های الکترونیکی در دسترس هستند؛ بنابراین هزینه‌ای برای کتاب‌های درسی پرداخته نمی‌شود.

افزایش یادگیری

در کلاس‌های مجازی از نرم‌افزارهای مختلف برای آموزش استفاده می‌شود. این باعث رضایت بیشتر دانش‌آموزان در یادگیری می‌شود. در این روش دانش‌آموزان می‌توانند طبق نیازشان بیش از یک بار دروس خود را مرور کنند. آن‌ها همچنین می‌توانند تمرکز بیشتری بر روی موضوعاتی که در آن ضعیف‌ترند بگذارند. در صورتی که طراحی دوره بصورت مطلوبی باشد، آموزش آنلاین باعث رضایت بیشتر دانشجویان خواهد شد. بر اساس مطالعات، رضایتمندی بالا با افزایش یادگیری ارتباط دارد. این عوامل باعث افزایش بازدهی دانشجویان می‌شود.

آموزش افراد بیمار

آموزش آنلاین یک فرصت مناسب برای دانش‌آموزان ناتوان و بیمار است. بعضی از افراد بخاطر بیماری قادر به حضور در یک مدرسه سنتی نیستند. استفاده از پروکسی‌ربات به کودکان بیمار امکان شرکت در کلاس را می‌دهد. این کمک می‌کند تا آن‌ها تجربیات خوبی از کلاس و تعامل اجتماعی داشته باشند که در خانه یا بیمارستان قادر به دریافت آن نیستند. آموزش آنلاین همچنین برای نوجوانانی که به دلیل اختلالات رفتاری در کلاس‌های عادی مجاز به آموزش نیستند، فرصت آموزش را فراهم می‌کند.

معایب آموزش مجازی

آموزش مجازی با وجود مزایای فراوان، معایبی نیز دارد؛ اما با پیشرفت فناوری سعی شده است که این مشکلات برطرف شوند. یکی از معایب آموزش مجازی عدم تمرکز و دقت کافی دانش‌آموزان است. مشکل دیگر هزینه‌های استفاده از برنامه‌ها و فضای مجازی برای دانش‌آموزان است. این روش نیاز به خدمات پشتیبانی و تجربه بیشتر مربیان دارد. لازم است که دانش‌آموزان در ابتدا کار کردن با ابزار مورد نیاز برای آموزش مجازی را بیاموزند. عدم مهارت کار با فناوری می‌تواند به یک تجربه ناموفق منجر شود. مهارت‌های مدیریت زمان و نظم و انضباط در آموزش مجازی نیز اهمیت دارد. دانشجویان آموزش مجازی به دلیل مشکلات در زبان، مدیریت زمان و مهارت‌های مطالعه مشکلات بیشتری دارند.

یکی دیگر از مشکلات، عدم وجود تعامل اجتماعی و ارتباط چهره به چهره است. این مشکل یادگیری دانش‌آموزان را کاهش می‌دهد. اما عادت کردن به تعاملات اجتماعی آنلاین این مشکل را حل می‌کند. آموزش مجازی در بعضی از رشته‌ها مثل رشته‌های پزشکی مناسب نیست. این رشته‌ها نیاز به آموزش حضوری و کارآموزی دارند. محدودیت‌های تکنولوژیکی از دیگر مشکلات آموزش مجازی است؛ زیرا دانشگاه‌های سنتی اغلب فاقد ابزار مورد نیاز برای آموزش مجازی هستند. بعضی از مربیان نیز ممکن است توانایی لازم برای تدریس با این ابزارها را نداشته باشند.

آموزش مجازی روشی مناسب برای شرکت در کلاس‌ها، گواهینامه‌ها و مدارک معتبر مختلف است. این دوره‌ها برای افراد شاغل و بیمار بسیار مناسب هستند و می‌توانند هزینه‌های حمل و نقل را کاهش دهند. همچنین در صورت طراحی صحیح، باعث افزایش بازدهی افراد می‌شوند. اما آموزش مجازی روش آسانی نیست؛ زیرا به آموزش‌های لازم و زیرساخت کافی احتیاج دارد. اگر تصمیم دارید که وارد کلاس‌های آنلاین شوید، ابتدا در مورد آن مطالعه کنید و اهداف خود را در نظر بگیرید. آیا شما تجربه شرکت در کلاس‌های مجازی را دارید؟ لطفا نظرات و پیشنهادات خود را با ما در میان بگذارید.